पहिल्या चित्रपटासाठी हिरोईन शोधायला वेश्यालयात गेले होते दादासाहेब फाळके, कारण समजल्यावर सर्वांना बसला होता धक्का जाणून घ्या…”

दादासाहेब फाळके यांना हिंदी चित्रपटसृष्टीचे जनक म्हटले जाते. आज ३० एप्रिलला त्यांची जयंती आहे. हिंदी चित्रपटसृष्टीचा म्हणजेच बॉलिवूडचा पाया कोणी घातला असेल तर तो दादासाहेबांनीच. दिग्दर्शक असण्यासोबतच ते दिग्दर्शक आणि पटकथा लेखकही होते. फाळके यांनी 19 वर्षांच्या मेहनतीने हिंदी चित्रपटसृष्टीची स्थापना केली.

दादासाहेबांनी किती संघर्ष करून पहिला चित्रपट बनवला हे फार कमी लोकांना माहीत असेल. त्याला चित्रपटासाठी नायिका मिळत नव्हती. अशा परिस्थितीत त्यांनी नायिका शोधण्यासाठी कुंटणखान्याच्या फेऱ्याही मारायला सुरुवात केली. शेवटी एका हॉटेलमध्ये जाऊन त्याचा शोध पूर्ण झाला. त्यांच्याशी संबंधित काही रंजक गोष्टी जाणून घेऊया.

दादासाहेब फाळके यांचा जन्म 30 एप्रिल 1870 रोजी झाला. त्यांचा जन्म नाशिकमधील मराठी कुटुंबात झाला. त्यांचे नाव धुंडिराज गोविंद फाळके. बडोद्यात शिक्षण पूर्ण केल्यानंतर तो फोटोग्राफर बनला. एका अपघातानंतर त्याने हे करिअर सोडले. त्यांची पत्नी आणि मुलाचा अपघातात मृ-त्यू झाला. यामुळे त्याला धक्का बसला होता.

छायाचित्रण सोडण्याचा दादासाहेबांचा निर्णय भारतीय चित्रपटसृष्टीला कलाटणी देणारा ठरला. त्याला नेहमी काहीतरी नवीन करण्याची इच्छा होती. ‘द लाइफ ऑफ क्राइस्ट’ या फ्रेंच चित्रपटाने त्यांना त्यांच्या आयुष्यातील एक नवीन वाट दाखवली. हा चित्रपट पाहून त्यांचे मन इतके आनंदित झाले की त्यांनीही चित्रपट बनवण्याचा निर्णय घेतला.

दादासाहेबांनी त्यांचा पहिला चित्रपट ‘राजा हरिश्चंद्र’ बनवण्याचा निर्णय घेतला. हा चित्रपट बनवण्याआधी ते पाहून चित्रपट कसा बनवायचा हे शिकले. सलग २ महिने तो दररोज ५ तास सिनेमा पाहत असे. चित्रपटातील अस्वच्छ अंबाडीच्या प्रकरणात त्याच्या डोळ्यांचा प्रकाश जवळपास गेला होता.

त्यांची प्रकृती खालावली होती. त्याकाळी चित्रपटांसाठी नायिका मिळणेही सोपे काम नव्हते. जेव्हा त्यांनी पहिला चित्रपट करायचा ठरवला तेव्हा त्यांना तारामतीच्या भूमिकेसाठी नायिकेची गरज होती. नायिका न मिळाल्याने त्याने रे-ड ला-ईट एरियात चक्कर मारायला सुरुवात केली. तिकडे नायिका शोधू लागले.

आश्चर्य म्हणजे कुं-ट-ण-खान्यातही त्याला नायिका सापडली नाही. फी ऐकून कोणीही त्याच्या चित्रपटात काम करायला तयार नव्हते. यादरम्यान तो हॉटेलमध्ये चहा घेत होता. तिथे त्याची नजर एका मुलीवर पडली जिच्याशी तो चित्रपटासाठी बोलला होता. मुलीने काम करण्यास होकार दिला. त्यांचा पहिला चित्रपट 1913 मध्ये आला होता.

त्यांनी त्यांच्या संपूर्ण कारकिर्दीत 121 चित्रपट केले. तो फक्त धार्मिक चित्रपट बनवत असे. फाळके यांच्या काही प्रसिद्ध चित्रपटांबद्दल बोलायचे तर त्यापैकी लंका दहन, सत्यवान सावित्री, कालिया मर्दन आणि श्री कृष्णजन्म हे आहेत. 19 वर्षे सिनेसृष्टीची सेवा करणाऱ्या दादासाहेबांनी 16 फेब्रुवारी 1944 रोजी नाशिकमध्ये जगाचा निरोप घेतला.